chapowski 1CHŁAPOWSKI Adam Dezydery (1788-1879)  Generał, działacz kulturalny i pionier postępu gospodarczego. Od 1806 r. w armii napoleońskiej; oficer ordynansowy Napoleona. Brał udział we wszystkich kompaniach do 1813 r. Po upadku Napoleona przebywał w Anglii, by po powrocie do kraju osiąść w majątku Turew w Wielkopolsce. Uczestnik Powstania Listopadowego. Współpracownik Karola Marcinkowskiego; zwolennik pracy organicznej. W latach 1843-65 finansował konserwatywny "Przegląd Poznański". Napisał podręcznik "O rolnictwie".

Urodził sie 23 maja 1788 roku w Śmiglu lub Turwi. Był jedynym synem starosty kościańskiego Józefa Chłapowskiego i Urszuli z Moszczeńskich. W domu rodzicielskim wychowywał go emigrant francuski, duchowny katolicki, ks. Janusz Steinhoff. Następnie ojciec oddal go do konwiktu Pijarów w Rydzynie. Od 14 roku życia, czyli od 1802 roku pobierał nauki w Instytucie Oficerskim w Berlinie, figurując jednocześnie na liście kadetów pułku dragonów pruskich, stacjonujących w Kościanie i Śmiglu.

palacW grudniu 1805 roku ojciec wypisał go z pułku dragonów pruskich, a następnie młody Dezydery wstępuje do gwardii honorowej, tworzonej dla Napoleona. W grudniu 1806 roku awansuje na porucznika i od tej pory towarzyszy Napoleonowi. W wieku 19 lat zostaje kapitanem i adiutantem gen. Dąbrowskiego. Rok później zostaje oficerem ordynansowym Napoleona i rozpoczyna studia w Szkole Politechnicznej, a następnie po ukończeniu studiów otrzymuje tytuł oficera inżynierii. Kolejne lata to slłużba u boku Napoleona, liczne zasługi i częste awanse. Gdy 4 czerwca 1813 roku Francuzi podpisują rozejm z koalicją antynapoleońską, Chłapowski składa Napoleonowi swoją prośbę o dymisję.

Jesienią 1814 roku udaje się do Anglii, a następnie wraca do rodzinnej Turwi. Zastaje tam roztrwoniony majątek i starego ojca. Latem 1818 roku ponownie wyjeżdża do Anglii, ogląda wzorcowe folwarki i czyta fachową literaturę z dziedziny rolnictwa. Pod koniec 1819 roku wraca do Turwi i rozpoczyna nowe życie, które przez 50 lat miało być wzorem i szkołą dla całej ówczesnej Polski. Wprowadza wiele zmian i innowacji, wyprowadza gospodarstwo z ruiny i pokazuje wszystkim wzór nowoczesnego gospodarowania. W 1823 roku przyczynił się do zniesienia pańszczyzny i jako pierwszy w Polsce zaproponował chłopom dobrowolną umowę o pracę i wynagrodzenie za nią.

rzezbaNa wieść o wybuchu powstania w 1830 roku Dezydery Chłapowski wyjeżdża do Warszawy i zgłasza się u gen. Józefa Chłopickiego. W lutym 1831 roku zostaje dowódcą brygady i walczy pod Grochowem, Dębem i Długosiodłem. W maju zostaje wysłany na Litwę, gdzie odnosi wiele zwycięstw. 8 lipca dochodzi jednak do przegranej bitwy pod Szawlami i następuje odwrót. 15 lipca po przekroczeniu granicy pruskiej oddziały polskie zostaly internowane w okolicy Tylży. Chłapowski trafia do niewoli, a za udział w powstaniu zostaje ukarany przez Prusaków najpierw konfiskatą majątku, później zamienioną na grzywnę i dwa lata twierdzy.

Chłapowski zawsze zdawał sobie sprawę z niskiej wiedzy agronomicznej w kraju. Uwięziony w twierdzy szczecińskiej po Powstaniu Listopadowym napisał podręcznik "O rolnictwie". Od 1834 roku Turew stała się niezinstytucjonalizowaną szkołą rolniczą dla całego kraju. Generał został prawdziwypianinom i honorowym nauczycielem postępowego rolnictwa. Staraniem Chłapowskiego powstało w 1837 roku pierwsze polskie pismo dla ludu "Szkółka Niedzielna", zaś on sam był autorem wielu artykułów w których upowszechniał nowe metody gospodarcze. Kolejne lata to praca na rzecz Polski i Wielkopolski, angażuje sie w życie gospodarcze i społeczne, jest inicjatorem wielu ważnych poczynań. Służył pomocą wszystkim potrzebującym rodakom, niezależnie czy to w kraju, czy też za granicą.

Dezydery Chłapowski dożył sędziwego wieku. Zmarł w Turwi 27 marca 1879 roku, przeżywszy 91 lat.